“TPP là cơ chế cho phép sử dụng các vấn đề về cơ chế dân chủ, Nhà nước và doanh nghiệp có thể kiện lẫn nhau. Do vậy, TPP đòi hỏi các cán bộ nhà nước phải có trình độ tư pháp tốt, có đội ngũ về luật sư, những người làm pháp lý đủ mạnh để bảo vệ quyền lợi của đất nước trước các vụ kiện”, ông Tú Anh bình luận.
Thực tế thì TPP có gì khác biệt so với các hiệp định thương mại khác?
Khác biệt rất lớn, các hiệp định thương mại trước hầu như chúng ta giải quyết các vấn đề tại biên giới như thuế quan, kiểm dịch… và nếu không đạt được thì có thể bị đẩy ra khỏi biên giới.
Nhưng với TPP, chúng ta còn giải quyết các vấn đề không chỉ về thuế quan, kiểm dịch, tiêu chuẩn, mà còn phải đạt được các tiêu chuẩn về sản xuất, về thể chế, luật chơi, pháp luật.
Ví dụ như quyền của người lao động được nêu rất chặt chẽ, khác hẳn các quy định tại các hiệp định khác. Như vậy, TPP là một trong những kiểu mẫu mới trong hợp tác quốc tế hiện nay, khác các cam kết trước đây.
Có nhiều ý kiến cho rằng Việt Nam là nước được hưởng lợi nhiều nhất trong 12 nước tham gia TPP?
TPP đem lại cho Việt Nam hai lợi ích. Hiện Việt Nam đang phải chịu mức thuế cao nhất trong các nước thành viên khi vào thị trường Mỹ và thị trường Bắc Âu, chưa nói các nước khác. Khi vào TPP, thuế này còn 0% với gần 90% dòng thuế. Có nghĩa, Việt Nam từ nước có mức thuế cao nhất trở về bằng nhau và về 0% là lợi thế lớn.
Một lợi ích nữa là thay đổi cơ cấu thương mại vốn có hiện nay là Trung Quốc và một số nước khác là nơi cung cấp hàng chế tạo cho thế giới. Nhưng với cơ chế TPP này, Việt Nam là một trong những ứng cử viên sáng giá nhất thay thế Trung Quốc cung cấp hàng cho nội khối. Vì Việt Nam là nước có cơ cấu sản xuất hàng lao động và hàng chế tạo khá tương đồng với Trung Quốc. Đây là cơ hội lớn.
Thị trường đang nói nhiều về cơ hội của TPP đối với nền kinh tế Việt Nam?
Đây là cơ hội rất lớn, nhưng cũng là một thách thức rất lớn. Ngược lại năm 2007, khi Việt Nam vào WTO, chúng ta đã kỳ vọng lớn, thị trường phản ứng rất tốt. Năm 2007, cán cân tài khoản vốn đã thặng dư trên 18 tỷ USD, trong khi những năm trước cao nhất chỉ đạt 6 tỷ USD, tức là dòng tiền nước ngoài đổ vào rất lớn. Tuy nhiên không may là năm 2008, thế giới bắt đầu khủng hoảng, chúng ta phải bắt đầu tái cơ cấu.
Điều kỳ vọng lớn nhất khi vào TPP, là cho chúng ta, buộc chúng ta phải thay đổi từ nội tại. Chúng ta phải chơi theo luật chơi chung, tuân thủ những quy định đã cam kết.
Điều rất quan trọng là những cam kết đó là không thể đảo ngược được. Trước đây, những cam kết nội tại của chúng ta vẫn bị nhà đầu tư nước ngoài nghi ngờ sau này có thể thay đổi.
Nhưng các cam kết trong TPP là các cam kết không đảo ngược, có lộ trình rõ ràng. Như vậy, môi trường kinh doanh, môi trường chính sách có thể lường trước được, giảm rủi ro cho rất nhiều doanh nghiệp.
Ông có nói đến khả năng bị kiện nhiều hơn của Nhà nước và doanh nghiệp khi tham gia TPP. Đây có thể coi là một thách thức lớn của Việt Nam không?
TPP cũng đặt ra nhiều thách thức. Cơ hội không tự tạo ra lợi ích, chúng ta phải cố gắng nhiều. Thứ nhất, là trách nhiệm của Nhà nước phải rõ ràng và minh bạch hơn rất nhiều. Nhà nước buộc phải chịu trách nhiệm với việc quyết định chính sách của mình, nếu đưa ra chính sách gây thiệt hại cho doanh nghiệp, kể cả trong và ngoài nước thì Nhà nước phải bồi thường và doanh nghiệp có thể kiện.
Thứ hai là nguyên tắc, tức là Nhà nước có thể thay đổi nhưng chỉ thay đổi theo nguyên tắc có lợi hơn, mà không dược có hại hơn cho doanh nghiệp… Đó là thách thức về thể chế.
Tuy nhiên, TPP sẽ tác động trực tiếp tới DNNN rất lớn. Tham gia TPP, tất cả các khoản trợ cấp trực tiếp hay gián tiếp đều phải được minh bạch hoá hoặc không được trợ cấp. Nếu vi phạm thì sẽ phải bồi thường.
TPP sẽ tác động tới lớn ngành nào của Việt Nam?
Rất ít người đề cập đến, nhưng tôi cho rằng ảnh hưởng đến nông nghiệp. ở Việt Nam 60% dân số phụ thuộc vào nông nghiệp.
Nền nông nghiệp Việt Nam, ngay khi chưa vào TPP thì hàng nông nghiệp nhập khẩu đã tràn vào nhiều. Hàng nông sản của các nước công nghệ cao, giá rẻ, ảnh hưởng thế nào với người nông dân?
Đó là thách thức mà chúng ta cần có giải pháp vượt qua. TPP đưa ra cơ hội vô cùng lớn, nhưng cũng tạo ra thách thức lớn.
Về ngành dệt may thì sao?
Dệt may là ngành thường được đưa ra làm ví dụ để cổ vũ cho việc Việt Nam gia nhập TPP. Chúng ta phải thừa nhận là Việt Nam có năng lực cạnh tranh rất tốt về ngành dệt may, trở thành một trong những tay chơi lớn cung cấp hàng dệt may trên thế giới.
Tuy nhiên, để tận dụng những lợi thế TPP đưa lại, thì nguyên tắc TPP là bắt đầu từ sợi, và ta phải sản xuất được sợi tại Việt Nam. Đó là điều chúng ta đang yếu.
Hơn một tháng nay, chúng tôi tiếp xúc nhiều đoàn nước ngoài đến khảo sát khả năng chuyển dịch nhà máy sản xuất sợi và các sản phẩm khác hưởng lợi từ TPP sang Việt Nam. Ngay cả doanh nghiệp Việt cũng đầu tư sợi rất nhiều.
Tuy nhiên, sản xuất sợi ảnh hưởng lớn đến môi trường, nên nhiều tỉnh ngại, nhưng lợi ích mang lại thì cũng lợi.
Với thị trường tài chính thì sao?
Thực ra đó là vấn đề cung cấp dịch vụ qua thương mại điện tử, thanh toán điện tử qua Internet. Điều này có tác động xoá nhoà ranh giới giữa các nước, nhưng có ảnh hưởng lớn tới các nước như Việt Nam.
Theo đó, tham gia TPP những khoản đó chúng ta sẽ không đánh thuế được như trước. Ngoài ra, việc kiểm soát các khoản thanh toán đó cũng là vấn đề. Mỗi nước có thể duy trì một cơ chế an toàn để kiểm soát dòng tiền vào ra trong hệ thống thanh toán đó.
Cám ơn ông!
MINH HUỆ
